نو دسته چلیک بازی
یکی از بازهای مخصوص شهرستان گرگان
نودسته چلیک بازی، مسابقه و بازی سرگرم کننده ای است که بین دو نفر و یا چند گروه دو نفره انجام می شود و هر دو نفر در یک دسته قرار می گیرند و به تناوب بازی می کنند.
وسایل مورد نیاز برای بازی نودسته چلیک
۱- نودسته: چوبی است بلند حدود یک متر و به قطر تقریبی ۲ تا ۳ سانتی متر که باید سفت و محکم باشد (جهت ضربه زدن به چلیک)
۲- چلیک: چوب کوتاهی است به بلند ی ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر و نازک تر از نو دسته است و معمولا از شاخه های درختان گوناگون تهیه می شود.
۳-دو قطعه سنگ یا چند عدد آجر: جهت قرار گرفتن چوب چلیک بر روی آنها، به طوری که قسمت انتهای هر طرف از چوب کوتاه بر روی یکی از سنگ ها یا آجرها قرارگیرد و از زمین فاصله ای حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر داشته باشد.
۴-مکان بازی: معمولا محوطه ای وسیع و مسطح است که پیرامون آن تا چندین متر دور از ساختمان و موانع طبیعی باشد و بیشتر در میدانگاهی محلات بزرگ می توانند آن را اجرا نمایند.
شرایط بازی
در این بازی یک نفر استاد میشود که نودسته را دارد و نفر دیگر شاگرد است که باید چلیک را از مقصد به مبدا به حالت زو کشیدن (فریاد زدن) تا نزد استاد بیاورد.
نحوه ی مشخص شدن استاد و شاگرد به صورت توافقی است.
معمولا به صورت شیر و خط، گل یا پوچ و… معین می گردد. همچنین برای فرد بازنده و برنده تنبیه یا پاداشی نیز در نظر گرفته می شود که اصطلاحاً «کولی گرفتن» نامیده می شود به این ترتیب که شخص بازنده باید شخص برنده را بر روی دوش های خود گرفته او را تا مسافتی که چوب چلیک در آن جا افتاده (یعنی از مبدا تا نقطه ی مقصد که استاد چوب را با ضربه ی نودسته به آن جا پرتاب کرده) بر روی شانه های خود حمل نماید (در گویش گرگانی به دوش یا کتف «کول» می گویند)
شروع بازی
چوب چلیک را روی دو سنگ و یا چند آجر کاشته و استاد نوک نودسته یا چوب بلند را به زیر چلیک کاشته شده، قرار می دهد و با یک حرکت آن را به هوا بلند می کند. در همان حال ضربه ی محکمی به چوب می زند به طوری که چلیک مسافت طولانی تری را طی نماید تا به نقطه ی دورتر بیفتد.
البته در بعضی مواقع استاد برای این که چلیک در حالت بهتری قرار گیرد و مسافت بیشتری را بپیماید قبل از ضربه ی نهایی، دو تا سه ضربه آرام تر پس از بلند نمودن آن از روی محل کاشته شده به چلیک وارد می آورد که چوب کوتاه در موقعیت و مسیر بهتری برای ضربه زدن نهایی قرار گیرد.
شاگرد که باید چوب را بگیرد در ابتدا هر کجا که بخواهد می ایستد خواه در نزدیکی استاد و یا با فاصله از نفر اول و در حدودی که فکر می کند چلیک به آن محدوده خواهد افتاد مستقر می گردد.
پس از ضربه زدن به چوب کوتاه وطی مسافتی که پیموده شده نفر دوم (شاگرد) چلیک را گرفته و باید به حالت زو کشیدن با یک نفس آن را به فرد پرتاب کننده برساند و اگر موفق شد برنده محسوب می شود و باید استاد او را بر شانه های خود گرفته سواری دهد.
در زمانی که چلیک در هوا طی مسافت می نماید، اگر شاگرد بتواند آن را قبل از افتادن بر روی زمین، در هوا بگیرد، یک امتیاز برای او محسوب شده به قول معروف «بُل» می گیرد و او استاد می شود و در واقع نوعی پاداش به شمار می رود.
همچنین برای این که هر کدام از طرفین برنده شوند فرد دارنده ی نودسته (استاد) سعی می کند چلیک را با ضربه ی شدیدتری به نقطه ی دورتر بفرستد که برای شخص دوم (شاگرد) پیمون آن مسافت مشکل تر شود و همچنین در صورت برنده شدن، سواری بیشتری بگیرد. گیرنده ی چلیک هم سعی می کند در حالی که «زو» می کشد تا سر حد امکان سریع تر خود را به استاد برساند تا برنده شود.
برای این که در هنگام زو کشیدن شاگرد نفس کم نیاورد، در ابتدای دویدن، به حالت شعر گونه می گوید: «استا گفته چوب و چِلَک، چرخ و فلک، عَلی، مَلی، زو» یا بعضی ها به جای «زو» از تلفظ کلمه ی «زا» استفاده می کنند.
بیان کردن این جلمه به این دلیل است که شاگرد تا چند قدم که می دود با به کاربردن کلمات آن جمله قبل از «زو» یا «زا»، چند بار نفس بگیرد و قسمتی از مسافت را طی نماید که این کار مجاز می باشد و در واقع به نوعی تمهیدی است برای نفس گیری ولی از لحظه ای که به کلمه «زو» یا «زا» می رسد باید یک نفس با صدای بلند «زو» بکشد تا خود را به استاد که پرتاب کننده ی چلیک است، برساند و چوب را تحویل دهد و از استاد سواری یا کولی بگیرد.
چنانچه شاگرد نفس کم بیاورد و کشیدن «زو» را نتواند ادامه دهد و آن را قطع کند بازنده به شمار می رود و باید استاد را بر روی شانه های خود نشانده او را از مبدا تا مقصد حمل نماید به هر حال، فرد برنده ضمن سواری گرفتن، در نوبت بعدی بازی، استاد نیز می شود.
علیرضا پزشکپور
